اما چرا در روزهای پایانی سال بانک ها باید از این روش که در چارچوب قانون مرسوم نیست وهنوز جمع بندی بانک مرکزی برای اعلام یک نرخ سود سپرده، نهایی نشده است، استفاده کنند؟. پاسخ این سوال را در صورت های مالی برخی بانک ها که خبرهای آن در هفته های گذشته در رسانه ها منتشر شد جست و جو کرد.
برخی بانک های دولتی و خصوصی ایران با تغییر صورت های مالی خود براساس استانداردهای بین المللی، بعد از اجرایی شدن برجام، با افت ارزش سهام خود در بورس مواجه شدند و این مسئله باعث شد تا برخی بانک ها در طی شش ماه از اجرایی شدن این قانون، ضررهای بیش از سه هزار میلیارد تومانی را نیز تجربه کنند.
ضرر مالی بانک ها در روزهای منتهی به سال 95 سبب شد تا آنها از هربه افزایش نرخ سود سپرده برای جذب سرمایه گذاران جدید استفاده کنند که تاکنون نیز این روش جواب داده است و تبلیغات بانک ها با این عنوان سبب شده تا هم ماندگاری سپرده های قبلی، افزایش یابد و هم سپرده گذاران جدید با رغبت بیشتری در این روزها که شاید نقدینگی در دست آنها هم کمتر باشد اما تمایل بیشتری برای سپردن پول های خود به بانک ها داشته باشند.
برهمین اساس، موسسات مالی غیرمجاز و متاسفانه برخی بانک ها می دانند که تنها زمانی توان ادامه حیات و بازپرداخت سود سپرده های قبلی را دارند که با جذب سپرده های جدید حجم کل سپرده های خود را افزایش داده و از محل اصل سپرده های جدید سود سپرده های قبلی را بازپرداخت کنند.روشی که در ادبیات اقتصادی به نام پانزی شناخته می شود.
بر این اساس، در شرایط عادی، پیشنهاد سود بالاتر الزاماً منجر به جذب سپرده های بیشتر نمی شود زیرا ارائه سود بالاتر نشانه آن است که آن موسسه مالی در شرف ورشکستگی است.
بازی پانزی، یک عملیات سرمایه گذاری کلاهبردارانه است که در آن، به سرمایه گذاران سودهایی برگردانده می شود که از بهره های متعارف بالاترند. البته این سود از پول سرمایه گذاران بعدی تامین می شود و کمپانی یا فرد دریافت کننده سرمایه نیازی به انجام کار اقتصادی با پول دریافتی ندارد. نام این ترفند از نام چارلز پانزی گرفته شده است.
ترفند پانزی معمولاً سرمایه گذاران جدید را با ارائه عایدی هایی که دیگر سرمایه گذاری ها نمی توانند تضمین کنند، اغوا می کند. این عایدی ها سودهای به طور غیرعادی بالا در کوتاه مدت یا به طور غیرعادی ثابت و با دوام هستند. دائمی بودن عایدی هایی که یک ترفند پانزی تبلیغ و پرداخت می کند، نیازمند یک جریان پول همیشه درحال افزایش از جانب سرمایه گذاران است تا سیستم را درحال کار نگه دارد.
هرچند این روش در کوتاه مدت باعث می شود تا کسری مالی بانک ها جبران شود و ترازهای مالی پایان سال آنها بالانس شود اما این روش که براساس فرمول های علمی چیده نشده است و بیشتر شبیه ترفندی برای یک اقدام کوتاه مدت است، می تواند در بلند مدت، سیستم بانکی ایران را با صورت های مالی غیرشفاف روبرو کرده و ممکن است تضمین اصل سپرده و هم سود آن را در سال آینده با مشکل روبرو کند.
