دونالد ترامپ اعلام کرده است که بهزودی نظر نهایی خود را در رابطه به پایبندی یا عدم پایبندی ایران به برجام و ادامه تعهد ایالات متحده با این قرارداد را اعلام خواهد کرد. ظاهراً وی قصد دارد تا تمام توان خود را به کار برد تا وضعیت سابق را در رابطه با تحریمها کم سازد در این رابطه گفتوگویی با دو اقتصاددان برجسته یعنی نرسی قربان و آلبرت بغزیان در میان گذارده ایم.
باید آماده بود
آلبرت بغزیان در اینباره گفت: به زبان ساده میتوان گفت که اگر رژیم تحریمها باز گردد، وضعیت پیش از تحریمها دوباره بر نظام اقتصای حاکم خواهد شد. یعنی به لحاظ منطقی اگر دوباره همان ساز و کارها حاکم شود، همان مسائل برای اقتصاد ایران حادث خواهد شد. نکتهی بارز آن است که متاسفانه ما چندان از تجربیات گذشته درس نمیگیریم، باید یاد کرد از دوران گذشته که پس از برقراری تحریمها در دولت قبل که تمام دستگاهها و نهادهای دولتی اعلام کردند که ما هیچ مشکلی با تحریم نداریم و ابداً برای دستگاه ذیربط ما مشکلی به وجود نمیآید و همه چیز به اصطلاح رو به راه است. پس از آنکه برجام امضا شد و اقدامات اولیه برای رفع محدودیتها برداشته شد، همان دستگاهها به میدان آمدند و از سیل مشکلات و گرفتاریها سخن گفتند و به قولی همه چیز رو شد. نمیتوان این نکتهی دردآور را نیز فراموش کرد که در دوران تحریمها و در سایهی همان سکوتها چه سوءاستفادهها که نشد و آن خریدهای گران تر از حد معمول و مسائلی که پیش آمد و بعدها بسیاری از سکوتها را معنا کرد. اما اگر تحریمها دوباره بر کشور و بهویژه بر صنعت نفت تحمیل شود، پیش از همه انتقال تکنولوژی و فناروی که ما پیش از همه به آن نیاز داریم صدمه خواهد دید، مضاف بر آن نیاز شدید صنعت نفت به سرمایهگذاری کلان خارجی نیز مرتفع نمیشود. در حوزه استخراج و تولید نفت به دلیل کاهش احتمالی صادرات نفت، نفت تولید شده میتواند به مصرف داخلی برسد و به خاطر محدود بودن مصرف داخلی اعم از پالایش و پتروشیمی و تمام شمول مصرف بیشک میزان تولید تغییر خواهد کرد، زیرا تنها مقدار محدودی از تولید امکان ذخیرهسازی را دارد و در نهایت احتمالاً ما نیز مجبور به بستن تعدادی از چاهها و کاهش تولید شویم. این بستن چاهها و کاهش تولید نیز به چاهها ضرر میرساند و ابداً به صلاح نیست. البته در این بین باید گفت که تمام نهادها و وزارتخانهها باید برای چنین وضعی نقشهای جایگزین داشته باشند. از جمله وزارت نفت که باید با ایجاد یک مرکز مطالعات و برنامهریزی قوی تمام احتمالات پیش رو را در نظر بگیرد و برای آنها برنامهریزی لازم را انجام دهد. بیشک ایجاد هر نوع تحریمی ممکن است مشتریهای نفت را در خرید محتاط تر کند. همچنین ممکن است که برخی کشورها مانند هند و چین دوباره به معامله کالا به کالا با ما روی بیاورند. برخی اوقات ما کالای را نمیخواهیم و مثلاً بهتر از آن را میخواهیم، اما دریافت آن کالا در برابر فروش نفت به نوعی به ما تحمیل میشود و باید برای تمام این موارد نیز برنامهریزی لازم را داشت. با توجه به اینکه تاکید بسیار زیادی برای مقاوم سازی اقتصاد است باید تمام وزارتخانهها برنامهای برای مقاوم شدن حوزهی مربوطهشان را در برابر این فشارها ارائه کنند. باید تمام احتمالات از جمله همراهی یا عدم همراهی اروپا با آمریکا را لحاظ کرد و برای تمام حالات ممکن یک برنامه ارائه کرد.
می خواهد ما به هم بزنیم
نرسی قربان اقتصاددان نیز در این رابطه گفت: اگر فرض شما را در نظر بگیریم و بازگشت تمام تحریمها را ممکن بدانیم، باید به سادگی گفت که صادرات نفت ما به سادگی صفر خواهد شد و شرایط قبل به طور کامل بر خواهد گشت. وی در ادامه افزود، به نظر بنده تمام سعی آقای ترامپ بر این است که برجام به هم بخورد و تمام تلاشش را به کار خواهد بست تا بیشترین تحریم و فشار ممکن را اعمال کند. ظاهراً نقشهی ایشان این است که دونالد ترامپ اعمال تحریمها را به سنا حواله کند، اگر سنا نیز رژیم تحریمها را مجدداً بر قرار کند از دید ما به معنای خروج ایالات متحده از برجام خواهد بود. البته تحریمهای غیر هستهای فیالحال نیز برقرار است و مبحث اصلی برقرار کردن مجدد تحریمهای غیر هستهای است که در صورت برقرار کردن مجدد آنها میتوان گفت که ایالات متحده از تحریمها خارج شده است، این اقتصاددان در پاسخ به پرسشی در رابطه با همراهی و یا عدم همراهی اروپا و شورای امنیت با اقدامات رئیسجمهور ایالات متحده گفت: موضوع به شورای امنیت باز نخواهد گشت، شاید این شورا با تشکیل جلسه حول این موضوع موافقت کند، اما چین و روسیه با چنین اقدامتی همراهی نخواهند کرد، مضاف بر اینکه سخنان سران اروپا نیز حاکی از عدم همراهی این قاره در کلیت موضوع با اقدامات دونالد ترامپ در بر هم زدن برجام خواهد بود. ی در پاسخ به این پرسش که اگر ما در مقابل آمریکا ما نیز اقدام متقابلی انجام دهیم و از برجام خارج شویم موضوع چه حالتی خواهد یافت گفت این مسئلهای است که مورد علاقهی ایالات متحده است، این کشور دوست دارد که ما خودمان این قرارداد را بر هم زنیم و از آن خارج شویم و به دست دیگران بهانه دهیم.
